Ο σχεδιασμός για τη βιώσιμη κινητικότητα αποτελεί μία από τις πλέον σύγχρονες κατευθύνσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Εδώ και δεκαετίες, η ΕΕ μέσα από διάφορες πρωτοβουλίες, σύσταση ομάδων εργασίας, ανάπτυξη δικτυώσεων, εκδόσεις κειμένων και οδηγιών και πλήθος άλλων δράσεων επιχειρεί να ωθεί τα κράτη μέλη της στην υιοθέτηση πολιτικών προώθησης της βιώσιμης αστικής κινητικότητας.

Με αρχή την Πράσινη Βίβλο για τη διαμόρφωση νέας παιδείας αστικής κινητικότητας (2007), η Ευρώπη μέχρι και σήμερα (2017) έχει θέσει φιλόδοξους στόχους για την καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής, τη βελτίωση της ποιότητας ζωής των κατοίκων, τη βελτίωση των μετακινήσεων, την προώθηση της βιώσιμης αστικής κινητικότητας κ.α. που εξειδικεύονται στους παρακάτω στόχους: 

• Μείωση κατά 20% των αερίων ρύπων υπαίτιων του φαινομένου του θερμοκηπίου, σε σχέση με τα επίπεδα του 1990 (Climate and Energy Package 2009)

• Μείωση κατά 50% της χρήσης των οχημάτων συμβατικών καυσίμων έως το 2030 και εξάλειψή τους από τις πόλεις έως το 2050 (Transport White Paper 2011)

• Κυκλοφορία αποκλειστικά καθαρών οχημάτων τροφοδοσίας στα μεγάλα αστικά κέντρα έως το 2030 

• Μείωση κατά 60% των εκπομπών ρύπων από τις μεταφορές έως το 2050 (Transport White Paper 2011)

​

Συνοπτικά οι αποφάσεις/ οδηγίες σταθμοί στην Ευρωπαϊκή ιστορία για την προώθηση των ΣΒΑΚ είναι οι παρακάτω:

i.    EC (European Commission). (2001). European transport policy for 2010: time to decide. White paper from the Office for Official Publications of the European Communities.

2001 Λευκή Βίβλος Μεταφορών | Η Ευρωπαϊκή Πολιτική Μεταφορών με ορίζοντα το 2010: η ώρα των αποφάσεων. Χάρτης πορείας για έναν Ενιαίο Ευρωπαϊκό Χώρο Μεταφορών – Προς ένα ανταγωνιστικό και ενεργειακά αποδοτικό σύστημα μεταφορών.

Στη Λευκή Βίβλο (2001) οι θεματικές αφορούν: τον αντιφατικό απολογισµό της κοινής πολιτικής µεταφορών, τη συµφόρηση ως συνέπεια της µη ισόρροπης κατανοµής µεταξύ των τρόπων µεταφοράς, την αύξηση της ζήτησης στον τοµέα των µεταφορών σε µια διευρυµένη Ευρωπαϊκή Ένωση, την ανάγκη για µια συνολική στρατηγική που υπερβαίνει την ευρωπαϊκή πολιτική µεταφορών και την αναγκαιότητα της ολοκλήρωσης των µεταφορών στην αειφόρο ανάπτυξη.  

ii.    EC (European Commission). (2007). Towards a New Culture for Urban Mobility. Green Paper from the Office for Official Publications of the European Communities. 

2007 Πράσινη Βίβλος | Διαμόρφωση νέας κουλτούρας κινητικότητας
Στην Πράσινη Βίβλο (2007) γίνεται η πρώτη επίσημη αναφορά στα ΣΒΑΚ και οι στόχοι τους εξειδικεύονται σε ζητήματα που αφορούν:  

• Πόλεις και μεγαλουπόλεις ελεύθερης ροής,

• Πιο πράσινες πόλεις και μεγαλουπόλεις, 

• Πιο έξυπνες αστικές συγκοινωνίες,

• Προσβάσιμες αστικές συγκοινωνίες, 

• Ασφαλείς αστικές συγκοινωνίες

 

iii.    EC (European Commission). (2009). Action Plan on Urban Mobility COM (2009) 490 final. Opinion of the European Economic and Social Committee on the Communication from the Commission to the European Parliament, the Council, the European Economic and Social Committee and the Committee of the Regions. Office for Official Publications of the European Communities.

2009 Σχέδιο Δράσης για την Αστική Κινητικότητα
Στόχος της ΕΕ είναι η επιτάχυνση της αφομοίωσης των ΣΒΑΚ στην Ευρώπη, παρέχοντας τα απαιτούμενα εφόδια (υλικό καθοδήγησης, καλές πρακτικές, επιμορφωτικές δραστηριότητες). 

​

iv.  EC (European Commission). (2011). Roadmap to a single European Transport Area, Towards a competitive and resource efficient transport system. White paper from the Office for Official Publications of the European Communities.

2011 Λευκή Βίβλος | Χάρτης πορείας για έναν Ενιαίο Ευρωπαϊκό Χώρο Μεταφορών-Προς ένα ανταγωνιστικό και ενεργειακά αποδοτικό σύστημα μεταφορών.

Η νέα Λευκή Βίβλος στοχεύει στην πλήρη μεταρρύθμιση του συστήματος μεταφορών ενώ καθοριστικό της στοιχείο είναι ότι προτείνει την εξέταση της δυνατότητας θέσπισης των ΣΒΑΚ ως υποχρεωτικής προσέγγισης για πόλεις ορισμένου μεγέθους, σύμφωνα με τα εθνικά πρότυπα, με βάση κατευθυντήριες γραμμές της ΕΕ.

​

v.    EC (European Commission). (2013). Urban Mobility Package. Office for Official Publications of the European Communities.

2013 Πακέτο Αστικής Κινητικότητας

Μεταξύ άλλων το Πακέτο Αστικής Κινητικότητας 2013 παρουσιάζει μια ιδέα ενός Σχεδίου Βιώσιμης Αστικής Κινητικότητας( (ΣΒΑΚ) που προέκυψε από την ευρεία ανταλλαγή απόψεων μεταξύ των ενδιαφερόμενων φορέων και των ειδικών σχεδιασμού σε ολόκληρη την Ευρωπαϊκή Ένωση. Η ιδέα περιγράφει τα κύρια χαρακτηριστικά ενός σύγχρονου και βιώσιμου σχεδίου αστικής κινητικότητας και μεταφορών.

vi.    Έκθεση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και της Επιτροπής Μεταφορών και Τουρισμού σχετικά με τη βιώσιμη αστική κινητικότητα  (Α8-0319/2015)

Η έκθεση αυτή θεωρείται ιδιαίτερα σημαντική καθώς μεταξύ άλλων:

• καλεί τα κράτη μέλη να μειώσουν τις ανάγκες μετακινήσεων,ενθαρρύνοντας μεταξύ άλλων, την τηλε-εργασία, τις τεχνολογίες ΤΠΕ και την τηλεδιάσκεψη,

• χαιρετίζει τη στήριξη της Επιτροπής στην ανάπτυξη κατευθυντήριων γραμμών για τη χάραξη και εφαρμογή σχεδίων βιώσιμης αστικής κινητικότητας, 

• καλεί τα κράτη μέλη να προωθήσουν τις δημόσιες μεταφορές με στόχο τον διπλασιασμό της χρήσης τους έως το 2030,

• καλεί τα κράτη μέλη να δημιουργήσουν ζώνες στις οποίες θα έχουν πρόσβαση μόνο τα δημόσια μέσα μεταφοράς, τα ποδήλατα, οι πεζοί, τα οχήματα μηδενικών εκπομπών και τα οχήματα που θα χρησιμοποιούν από κοινού περισσότεροι επιβάτες,

• καλεί τα κράτη μέλη να προστατεύσουν τους πλέον ευάλωτους χρήστες των δρόμων, βελτιώνοντας την ασφάλεια των πεζών, εξαλείφοντας τα αρχιτεκτονικά εμπόδια, δημιουργώντας ασφαλείς διαδρομές μόνο για πεζούς. Έμφαση δίνεται στις διαδρομές με λεωφορεία περπατήματος (pedibus) που αφορούν κατά κανόνα συλλογικές μετακινήσεις με τα ποόδια μαθητών προς και από το σχολείο

 

Σημαντικό επιπλέον βήμα σε επίπεδο Ευρώπης είναι ότι υπάρχει μία ανοικτή πρόσκληση/ σύσταση σε όλα τα κράτη μέλη της ΕΕ να αναπτύξουν Εθνικό Νομικό Πλαίσιο για τα ΣΒΑΚ και να υποστηρίζουν τις πόλεις στην εκπόνηση και υλοποίησή τους.

​

Πλέον των παραπάνω κατευθύνσεων, ιδιαίτερα σημαντικό στοιχείο είναι η υποστήριξη από την ΕΕ των πόλεων των κρατών-μελών της σε επίπεδο τόσο οικονομικό όσο και παροχής κατευθυντήριων οδηγιών. 

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή παρέχει υποστήριξη στις ευρωπαϊκές πόλεις για την αντιμετώπιση των προκλήσεων της αστικής κινητικότητας με τους εξής τρόπους:

• Υποστηρίζοντας την ανταλλαγή και τη δημιουργία ικανοτήτων στο πεδίο της βιώσιμης αστικής ανάπτυξης μέσω, μεταξύ άλλων, του ευρωπαϊκού προγράμματος URBACT.

• Βελτιώνοντας την ποιότητα και τη διαθεσιμότητα δεδομένων και στατιστικών για τις λειτουργίες των συστημάτων αστικών μεταφορών και τη λήψη αποφάσεων σε τοπικό, περιφερειακό, εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο.

• Υποστηρίζοντας τοπικές συμπράξεις για την υλοποίηση και δοκιμή νέων προσεγγίσεων αστικής κινητικότητας σε πραγματικές συνθήκες, στο πλαίσιο της πρωτοβουλίας CIVITAS 2020 .

• Παρέχοντας χρηματοοικονομική υποστήριξη για έργα αστικής κινητικότητας μέσω των Ευρωπαϊκών Διαρθρωτικών και Επενδυτικών Ταμείων, του προγράμματος "Ορίζοντας 2020", της διευκόλυνσης "Συνδέοντας την Ευρώπη", καθώς και με άλλα χρηματοδοτικά μέσα.

 

Πρωταγωνιστικό ρόλο στα παραπάνω κατέχει η δικτύωση της πρωτοβουλίας CIVITAS (Ακρωνύμιο για το City VITAlity and Sustainability), μέρος της οποίας είναι το πρόγραμμα CIVITAS DESTINATIONS, για το οποίο εκπονείται το παρόν τεύχος οδηγιών. Η CIVITAS έχει εφαρμόσει και δοκιμάσει ήδη από το 2002 περισσότερα από 800 μέτρα για την επίλυση προβλημάτων σχετικών με τις αστικές μεταφορές, στο πλαίσιο περισσότερων από 80 πρότυπων πόλεων (Living Labs) στην Ευρώπη.

​

Η αναγκαιότητα ανάπτυξης στρατηγικών για τη βιώσιμη αστική κινητικότητα προέκυψε από μία σειρά ζητημάτων που παρατηρούνταν για χρόνια στις ευρωπαϊκές πόλεις αναφορικά με οικονομικά, περιβαλλοντικά και κοινωνικά ζητήματα. Ο απώτερος στόχος μίας τέτοιας στρατηγικής είναι η αλλαγή της νοοτροπίας των μετακινούμενων μέσω της επίλυσης πλήθους προβλημάτων σχετικών με την κινητικότητα ανθρώπων και αγαθών.