Με καθυστέρηση 15 ετών, που στην ουσία είναι κατά πολύ μεγαλύτερη, αν σκεφτούμε ότι προηγήθηκε, από το 1984, η μεγάλη καμπάνια στην Γαλλία για τα PDU (Plans des Déplacements Urbains), των οποίων οι στόχοι ήταν εξίσου φιλόδοξοι, οι Στρατηγικές Βιώσιμης Αστικής Κινητικότητας - ΣΒΑΚ ήρθαν στην Ελλάδα. Όμως χρειάστηκε ακόμη μια πενταετία μέχρι να ψηφιστεί ο νόμος που καθορίζει το περιεχόμενο και τη διαδικασία εκπόνησής τους. Δυστυχώς όμως απέχει πολύ από αυτό που θα έπρεπε να είναι ένας νόμος για τα ΣΒΑΚ. Πράγματι, αυτό που κυρίως χαρακτηρίζει τα ΣΒΑΚ και τα διαφοροποιεί από τις συμβατικές κυκλοφοριακές μελέτες, προφυλάσσοντας τις πόλεις από τα μεγάλα προβλήματα που τους προκαλούσαν, είναι ότι συνδυάζει τον κυκλοφοριακό με τον πολεοδομικό σχεδιασμό. Λαμβάνονται έτσι πολύ σοβαρά υπ’ όψιν η ταυτότητα της πόλης και οι πολεοδομικοί στόχοι γι’ αυτήν, ενώ δίνεται μεγάλη σημασία σε κάθε λεπτομέρεια του χώρου της. Αυτό ‘διέφυγε της προσοχής’ των συντακτών του νόμου και έτσι τα ΣΒΑΚ κινδυνεύουν να μοιάζουν πολύ με τις απηρχαιωμένες και επικίνδυνες για τις σημερινές ανάγκες κυκλοφοριακές μελέτες.

     

Μέχρι σήμερα η πρώτη επαφή με τους Δήμους και τον μελετητικό κόσμο δεν ήταν ευχάριστη και φυσικά ούτε ενθάρρυνε, ούτε ενέπνευσε τις τοπικές κοινωνίες ως προς την μεγάλη προοπτική που πραγματικά επαγγέλλονται. Αντίθετα συνάντησαν μια απίστευτη γραφειοκρατία και τρομερές καθυστερήσεις από πλευράς κεντρικής διοίκησης. Συνδέθηκαν επίσης με τη συνειδητοποίηση ότι η οργάνωση της τελευταίας, λόγω σύγκρουσης αρμοδιοτήτων, και του νομικού καθεστώτος, το οποίο αντανακλά την κυριαρχούσα νοοτροπία στην ελληνική κοινωνία, είναι απολύτως ανέτοιμη, ώστε να ανταποκριθεί στη δρομολόγηση σχεδιασμών και πολιτικών που θα ξέφευγαν από την ρουτίνα, δηλαδή από τη συντήρηση των γνωστών συνθηκών που επικρατούν στις πόλεις μας, και θα εισήγαγαν τις ριζικές αλλαγές που είναι απαραίτητες ώστε να μειωθεί κάπως το χάσμα που χωρίζει την ελληνική πόλη από τις άλλες ευρωπαϊκές. Τέλος, κατά την εκπόνηση αυτών των Στρατηγικών καταγράφηκε η εκδήλωση αδιαφορίας, παθητικότητας και έλλειψης εμπιστοσύνης των κατοίκων και των επαγγελματικών, επιστημονικών και άλλων φορέων προς τις τοπικές αρχές. Σε κάποιες περιπτώσεις ανάλογη απόσταση κράτησαν και οι τοπικοί άρχοντες αποφεύγοντας να διαφοροποιηθούν από μια κοινή γνώμη κατά κανόνα αρνητική στις όποιες αλλαγές. Ωστόσο οι Στρατηγικές Βιώσιμης Κινητικότητας είναι συνυφασμένες με αλλαγές. Οι τρέχουσες προτεραιότητες και επιλογές οδήγησαν την  ελληνική πόλη σε μεγάλη παρακμή. Μόνο ακολουθώντας νέες διαδρομές θα μπορούσαν να υπάρξουν διαφορετικά αποτελέσματα. Είναι φανερό ότι θα χρειαστεί μεγάλη προσπάθεια για την ενημέρωση και την ευαισθητοποίηση πολιτών προσκολλημένων στις υφιστάμενες καταστάσεις όσο αντιπαραγωγικές και άρρωστες και αν είναι.

    

Στόχος τούτης της επικαιροποιημένης ιστοσελίδας, που δημιούργησε η Μονάδα Βιώσιμης Κινητικότητας, είναι να σταθεί μακριά από την παραπάνω μιζέρια. Δεν θα προσέφερε και πολλά το να έδινε μεγαλύτερη σημασία από αυτήν που αξίζουν, στις γνωστές αδράνειες και αγκυλώσεις. Αντίθετα  απευθύνεται σε εκείνους που θέλουν να ονειρεύονται μια διαφορετική Ελλάδα, πιο ευτυχή,, υγιή, ζωντανή και εμπνευσμένη, πιο ανθρώπινη. Είναι όσοι παρακολουθώντας τις πολιτικές που ασκούνται στην Ευρώπη παίρνουν το θάρρος να φαντάζονται και βλέποντας τώρα ότι η Ελλάδα, ως μέλος της Ευρωπαϊκής οικογένειας, καλείται και αυτή να τις εφαρμόσει, αρχίζουν και να ελπίζουν. 
 
Ποιοι είναι οι στόχοι των Στρατηγικών Βιώσιμης Αστικής Κινητικότητας; Η σχετική με τα ΣΒΑΚ Ανακοίνωση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (17.12.13) θέτει ξεκάθαρα έναν νέο στόχο: «Πρέπει να τελειώνουμε με τους αποσπασματικούς και κοντόφθαλμους σχεδιασμούς … κάθε πόλη, μικρή ή μεγάλη, να αποκτήσει μια στρατηγική ουσιαστικής στροφής προς καθαρότερους και πιο βιώσιμους τρόπους μετακίνησης, όπως το περπάτημα, το ποδήλατο, η δημόσια συγκοινωνία, και προς νέα μοντέλα χρήσης και ιδιοκτησίας αυτοκινήτου». Πρόκειται για ένα στόχο «για τον άνθρωπο και τις τοπικές κοινωνίες». Δίνει έμφαση «… στη συμμετοχή στον σχεδιασμό όλων των κατοίκων καθώς και στην αλλαγή της στάσης  και των επιλογών τους ως προς τα μέσα και τους τρόπους μετακίνησης». 

​

Πρόκειται για έναν στόχο που φέρνει τα πάνω κάτω: λιγότερα αυτοκίνητα στις πόλεις. Όσα θα κυκλοφορούν θα χρησιμοποιούνται συλλογικά ή ακόμη και θα ανήκουν σε περισσότερους από έναν ιδιοκτήτες (car sharing, car pooling κ.λπ.). Δεν είμαστε προφανώς έτοιμοι για αυτό αλλά και ως τώρα αρνηθήκαμε να το συζητήσουμε, ούτε καν να εξετάσουμε το ευρωπαϊκό παράδειγμα. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή μας λέει ότι η ευρωπαϊκή πόλη μπορεί να αλλάξει. Στο χέρι μας είναι να εφαρμόσουμε πολιτικές με τις οποίες θα κερδηθεί χώρος για τους ηλικιωμένους, τα παιδιά, τα άτομα με διάφορα προβλήματα κινητικότητας και φυσικά για τους ποδηλάτες που εκτοπίστηκαν από τις πόλεις μας. Θα πρόκειται για πολιτικές που θα μειώσουν το κόστος των μετακινήσεων. Να μοιραστούμε το δρόμο πιο ισόρροπα, πιο δίκαια και πιο ανθρώπινα για όλους, ώστε να ενσωματωθούν στην πόλη όσοι είχαν απομακρυνθεί είναι ζήτημα ηθικής τάξεως, όμως και απλής λογικής, διότι με τις σημερινές επιλογές απλά δεν χωράμε και οι πόλεις έχουν παραλύσει. 

​

Το υπέρτατο ζητούμενο για τις πόλεις μας έχει να κάνει με την κοινωνική, δημοκρατική και ηθική τους ταυτότητα. Ή θα λειτουργήσουν ως πραγματικά κοινωνικά τοπία, τοπία προαγωγής της αστικότητας, καλλιέργειας αστικής συνείδησης, ενθάρρυνσης της βίωσης του δημόσιου  χώρου με όλες τις αισθήσεις, τοπία συνάντησης και συνεργασίας, ή οι κάτοικοί τους θα συνεχίσουν να αισθάνονται στο περιθώριο, να αδιαφορούν και να αρνούνται να συμμετέχουν στους σχεδιασμούς για το αύριο της πόλης τους. Η δημόσια πόλη, πόλη της ‘οικονομίας της κοινής χρήσης’ και της συνεργασίας, πόλη της δημόσιας συγκοινωνίας, του συλλογικού αυτοκινήτου, του περπατήματος και του ποδηλάτου αποτελεί μονόδρομο σε συνθήκες έντονης οικονομικής ανάπτυξης και εκρηκτικής αύξησης του πληθυσμού. Η Βιώσιμη Κινητικότητα είναι το αναγκαίο υπόβαθρο για την επανεφεύρεση της γειτονιάς, για αστικά τοπία πιο ήσυχα, πιο καθαρά και πιο φιλόξενα, τοπία που φέρνουν κοντά, εξομαλύνοντας τις ανισότητες. 

Ο όρος ‘βιώσιμη κινητικότητα’ περιγράφει ενεργητικές επιλογές που προάγουν το κορμί και τις αισθήσεις. Προϋποθέσεις της είναι η απόλαυση της διαδρομής, η ικανοποίηση και η ευχαρίστηση του μετακινούμενου, χάρις σε όσα συλλαμβάνουν οι κεραίες του από το περιβάλλον, από τους ανθρώπους που συναντά και από όσες ποιότητες θα πρέπει να χαρακτηρίζουν την ίδια την μετακίνηση.
   
Η βιώσιμη κινητικότητα είναι ένα ταξίδι στις λεπτομέρειες της πόλης. Με την επικαιροποιημένη ιστοσελίδα της Μονάδας Βιώσιμης Κινητικότητας το Εθν. Μετσόβιο Πολυτεχνείο θα βρίσκεται δίπλα σας, όπως το κάνει πάνω από 20 χρόνια, στον ίδιο αγώνα για να μείνει όρθια και υπεύθυνη αυτή η χώρα στη μεγάλη ευρωπαϊκή οικογένεια.

 

Μάρτιος 2021,

Θ. Βλ.

​